มะขามเทศเป็นพืชท้องถิ่นที่มีหลักฐานได้กล่าวไว้ว่า เดิมเป็นพืชพื้นเมืองของแม็กซิโก อเมริกากลางและอเมริกาใต้ ต่อมามีการขยายและแพร่กระจายไปยังอเมริกาเหนือ ฟิลิปปินส์ ตลอดทั้งเอเชียตะวันออกเฉียงใต้
ลักษณะเป็นไม่ยืนต้นขนาดใหญ่ มีหนามขึ้นบริเวณลำต้น ใบบางลักษณะเป็นใบประกอบแบบนิ้วมือ ลักษณะดอกเป็นช่อขนาดเล็ก มีสีขาม จุดเด่นสามารถแยกได้ชัดเจนเลยสำหรับเกสรตัวผู้เนื่องจากเป็นพู่ออกมาผลเป็นฝักโค้ง รูปร่างเป็นปล้องๆ ผลอ่อนสีเขียว ผลแก่จะมีสีชมพูอมแดง ส่วนในเรื่องรสชาติมีรสชาติที่หวาน บางต้นหวานอมฝาด หากทิ้งไว้นานจะมีเนื้อนุ่มและหวานเพิ่มยิ่งขึ้น แต่อย่านานเกินไปนะครับ เพราะจะมีกลิ่นเหล้าออกมา แต่ละปล้องจะมีเมล็ดสีดำอยู่ปล้องละ 1 เม็ดเท่านั้น
ข้อดีของการปลูกมะขาเทศ เนื่องจากเป็นพืชที่มีความทนทาน ไม่ว่าจะแล้ง ฝน หรือหนาว สามารถเจริญเติบโตได้เกือบทุกสภาพดิน แต่ในกรณีที่ปลูกไว้สำหรับขายส่งสิ่งที่จะต้องคำนึงเลยคือแหล่งน้ำ และตลาดในการรองรับเมื่อถึงฤดูกาลเก็บเกี่ยว เพราะหากต้องการให้ฝักสวย ใหญ่ ได้มาตรฐานจะต้องมีการให้น้ำอย่างเพียงพอ เมื่อเก็บออกมาแล้วจะต้องมีที่ระบาย หรือการขนส่งจะต้องสะดวก มะขามเทศไม่เหมือนกับมะขามชนิดอื่น มันไม่สามารถเก็บไว้ได้นาน ไม่อย่างนั้นอาจจะเน่าเสีย และเกิดความเสียหายเป็นอย่างมาก
การขยายพันธุ์มะเขือเทศ
สามารถทำได้หลากหลายวิธี ไม่ว่าจะเป็น การตอนกิ่ง การทาบกิ่ง หรือจะเป็นการเสียบยอด แต่ที่เกษตรกรนิยมกันมากที่สุดคือการตอนกิ่ง เนื่องจากสามารถนำไปลงแปลงปลูกได้เร็ว ระยะเวลาในการติดผลสั้น ที่สำคัญมีลำต้นที่ไม่สูงมากนั่นเองครับ วิธีการตอนกิ่งมะขามเทศมีดังต่อไปนี้
1.ทำการควั่นกิ่ง เลือกเอาตรงบริเวณใต้ตา ห่างจากตา ประมาณ 1 นิ้ว โดยการใช้มีดคมลอกเปลือกนอกออก ให้รอยควั่นกว้างประมาณ 1 นิ้ว
2.ต่อด้วยการใช้ขลุยมะพร้าวแช่น้ำหมาดๆ พอกไปที่บริเวณรอยแผล จากนั้นตามด้วยพลาสติกหุ้ม
3.ใช้เชือก อาจเลือกเป็นเชือกฟางก็ได้ผูกหัวและท้ายมัดให้แน่น ทิ้งไว้ โดยไม่ต้องรดน้ำ 20-25 วัน ค่อยสังเกตว่ามีรากงอกออกมาหรือไม่ โดยทั่วไปแล้วหากเป็นกิ่งเล็กใช้เวลาเพียงแค่ 20 วันก็สามารถตัดไปลงถุงชำได้แล้ว หากเป็นกิ่งที่ค่อนข้างใหญ่อาจใช้ระยะเวลาที่นานขึ้น
4.ในการลงถุงชำจะต้องระมัดระวังอย่างให้แผลที่ตัดช้ำ ระยะเวลาที่อยู่ในถุงชำประมาณ 20 วันก็สามารถนำไปลงแปลงปลูกได้แล้ว ในการตอนกิ่งแนะนำให้ตอนช่วงฤดูฝน และจะต้องเลือกกิ่งที่สมบูรณ์ แข็งแรง ต้นแม้มีผลดกและปราศจากโรค
การปลูกและการดูแลรักษา
ในการปลูกมะขามเทศไม่ใช่เรื่องยาก เนื่องจากเป็นพืชที่สารถเจริญเติบโตได้ง่าย ทนทาน ไม่ว่าจะอยู่ในสภาพพื้นดินแบบไหน ก็อย่างที่ได้กล่าวไว้ในข้างต้นหากปลูกเพื่อการขาย จะต้องเลือกสถานที่ที่มีแหล่งน้ำอยู่ใกล้ๆ วิธีการปลูกมีดังต่อไปนี้
การเตรียมดิน
ในการเตรียมดินสำหรับการเพาะปลูก เริ่มแรกด้วยการขุดหลุมขนาด 50x50x50 เซนติเมตร พักดินตากแดดไว้ประมาณ 2 สัปดาห์ จากนั้นค่อยน้ำดินที่ขุดมาผสมกับปุ๋ยหมัก หรือปุ๋ยคอกประมาณ 2-3 บุ้งกี๋
การปลูก
การปลูกมะขามเทศสามารถดำเนินการปลูกได้ทั้งในรูปแบบยกร่อง พื้นทีราบแบบยกร่อง หรือจะเป็นพื้นที่ราบ โดยระยะห่างในการปลูกแบบยกร่องอยู่ที่ 8-10 x 8-10 เมตร ซึ่งปกติแล้ว 1 ไร่ปลูกได้ประมาณ 16-20 ต้นไม่มากและไม่น้อยไปกว่านี้ สำหรับพื้นที่จะต้องเว้นระยะห่างต่อต้นอยู่ที่ 10-12 x 10-12 เมตร 1 ไร่ประกอบไปด้วยต้นมะขามเทศ 10-16 ต้น
การดูแลรักษาหลังการเพาะปลูก
1.การให้น้ำ เกษตรกรจะต้องระมัดระวังและต้องให้น้ำอย่างสม่ำเสมอ ไม่ว่าจะเป็นตนกล้าเพิ่งลงแปลง ต้นเล็ก หรือต้นโต
2.สิ่งที่เกษตรกรควรทราบคือจะต้องงดน้ำก่อนออกดอก มะขามเทศไม่ได้แตกต่างจากผลไม่ชนิดอื่น ดังนั้นก่อนออกดอกจะต้องพักลำต้นเพื่อที่จะได้สะสมอาหารเพื่อการออกดอกและติดผล
3.เมื่อติดผลแล้ว สามารถให้น้ำได้ตามปกติ แต่ทั้งนี้จะต้องระวังหากได้รับน้ำในปริมาณที่มากเกินไป จะทำให้ฝักแก่ไม่สวย และแตก เนื้อไม่แน่น
การให้ปุ๋ยมะขามเทศสามารถแบ่งออกได้เป็น 3 ช่วงดังต่อไปนี้
1.หลังจากที่มีการเก็บผลผลิต และมีการตัดตกแต่งกิ่งนั้น จะต้องมีการบำรุงต้น เพื่อเตรียมความพร้อมในการออกดอกและติดผลในครั้งต่อไป ให้เกษตรกรบำรุงลำต้นด้วยปุ๋ยเคมีสูตร 15-15-15 และปุ๋ยสูตร 16-16-16
2.ก่อนออกดอกเพื่อป้องกันดอกร่วงหล่น ให้ตามด้วยปุ๋ยที่ประกอบไปด้วยธาตุไนโตรเจน ปริมาณที่ต่ำ เช่น 8-24-24 หรือ 9-24-24
3.ใส่ปุ๋ย 15-15-15 และ 16-16-16 ช่วงที่ฝักกำลังเริ่มแก่และใกล้ที่จะเก็บเกี่ยวได้แล้วนั้นจะช่วยให้ฝักแน่นและมีรสชาติที่หวานขึ้น
คำแนะนำสำหรับการไล่แมลง เร่งดอก หรือทำให้ผลมีรสชาติที่หวานนั้นสามารถใช้น้ำหมักชีวภาพที่เกษตรกรได้หมักขึ้นมาเอง เพื่อที่จะได้ปลอดภัยจากสารเคมี และเป็นการลดต้นทุนการผลิตไปในตัวอีกด้วย อย่างไรก็ตามอย่าลืมที่จะเข้ามาแชร์ปะสบการณ์ดีๆ หรือคำแนะนำเพิ่มเติมได้นะครับ
