มะขามป้อม หรือมะข้ามป้อมอินเดีย เป็นไม้ยืนต้นชนิดหนึ่งอยู่ในวงศ์ Phyllanthaceaeg เป็นผลไม้มากไปด้วยสรรพคุณทางสมุนไพร ที่อุดมไปด้วยวิตามินซีสูงยิ่งกว่าวิตามินซีสังเคราะห์ ถึง 12 เท่า และมากกว่าน้ำส้มถึง 20 เท่า ดังนั้นได้เวลาเปลี่ยนทัศนคติต่อมะขามป้อมกันได้แล้วนะครับ
ลักษณะโดยทั่วไปของมะขามป้อม
มะขามป้อมเป็นไม้ยืนต้นขนาดเล็ก ไปถึงขนาดกลาง เป็นพืชใบเลี้ยงเดียวคล้ายๆ กับใบมะขามทั่วๆ ไปนั่นละครับ มีสีเขียวอ่อน มีแขนงไม่ชัดเจน ลำต้นมีผิวเรียบ เปลือกในเป็นสีชมพู
ดอก มีขนาดเล็ก ที่แยกเพศ ซึ้งดอกเพศผู้กับดอกเพศเมียจะอยู่ในกิ่งเดียวกัน เพื่อง่ายและมีโอกาสที่จะเกิดผล จะออกดอกแน่นและดกที่สุดบริเวณปลายกิ่ง สีขาวหรือขาวนวล
ผล หากเป็นผลอ่อนจะเป็นสีเขียวอ่อนใสๆ มีริ้วยาวแนวยาวสังเกตได้ 6 เส้น อย่างเห็นได้ชัดเจน มีรสชาติที่หลายคนขม ฝาด และหวานรวมๆ กันไป
วิธีการปลูกมะขามป้อม
มะขามป้อมจัดเป็นผลไม้เก่า ดูแลยากและไม่ค่อยจะมีข้อมูลเชิงวิการให้เกษตรกรรุ่นหลังสักเท่าไหร่ ไม่ค่อยมีใครนิยมปลูกกันเนื่องจากมะขามป้อมออกดอกเพียงแค่ปีละครั้ง หากปีนั้นดูแลรักษาได้ไม่ดีเท่าที่ควร หรือขาดการเอาใจใส่ปีนั้นก็จะไม่ได้เงิน ที่สำคัญมะขามป้อมพันธุ์ไทยจะติดผลได้ไม่ดีเท่ากับพันธุ์อินเดีย ที่ในปีแรกอาจติดเพียงเล็กน้อยแต่จะค่อยๆดก หรือติดมากในช่วงปีถัดๆ ไป
ขั้นตอนการดูแลรักษา
1.การเตรียมต้นกล้า จะต้องเป็นต้นพันธ์จากแหล่งที่เชื่อถือได้เนื่องจากใช้ระยะเวลาที่ค่อนข้างนานกว่าเห็นผล ว่าเป็นแบบไหน ติดลูกเป็นอย่างไร การเจริญเติบโตได้ดีมากน้อยเพียงไหน เพราะไม่อย่างนั้นทำให้เราเสียเวลาในการปลูก เสียเงิน และเสียความรู้สึกได้ค่า
2.การเตรียมดิน ลักษณะดินที่เหมาะสมสำหรับการปลูกมะขามป้อม คือดินร่วนซุย ชั้นดินมีความลึก 50-70 เซนติเมตร ความกว้างของปากหลุมอยู่ที่ 50×50 เซนติเมตร เมื่อขุดออกมาแล้วนำดินไปผสมกับปุ๋ยคอก หรือปุ๋ยหมัก แล้วกลบไว้ในหลุมเช่นเดิม เว้นพอให้ตุ้มของที่ชำต้นลงไปได้ก็พอ
3.ระยะปลูก ในการเลือกกิ่งพันธุเพื่อนำมาปลูกนั้นอยู่ที่เกษตรกรเป็นคนเลือกว่าต้องการกิ่งพันธุ์ หรือต้นกล้าอย่างไร ไม่ว่าจะเป็นต้นที่ได้จากการทาบกิ่ง ต่อกิ่ง หรือติดตา อายุให้ผล หรือติดผลจะเร็วขึ้น เพียงแค่ 2-3 ปีเท่านั้นเองครับ เมื่อให้ผลแล้ว เวลาที่เกษตรกรเลี้ยงผล จะมีพุ่มขนาดเล็ก ระยะที่เหมาะสมในการปลูกประมาณ 3×6 เมตร ไร่หนึ่งปลูกได้ประมาณ 88 ต้น สามารถให้ผลได้ 7-8 ปีให้เกษตรกรทำการตัดต้นมะขามป้อมออก 1 ต้นเหลือระยะห่างอยู่ที่ 6×6 เมตร เหลือเพียงแค่ไร่ละ 44 ต้นเท่านั้น
การดูแลรักษาต้นมะข้ามป้อมในระยะแรกปลูก
ระยะแรกปลูกเป็นสิ่งที่เกษตรกรต้องให้ความสนใจและดูแลมากเป็นพิเศษดังนี้
1.การให้น้ำในช่วงเดือนแรกให้วันเว้นวัน เมื่อเข้าเดือนที่ 2 ให้สองวันเว้นวัน แต่ทั้งนี้จะต้องดูความชื้นของหน้าดินเป็นหลัก
2.ในการให้ปุ๋ยในปีแรกจะต้องให้ไนโตรเจนเป็นหลักเพื่อเร่งการเจริญเติบโต สูตรที่เหมาะสมสำหรับมะขามป้อมในระยะนี้ 25-7-7 โดยการให้ปุ๋ยเมื่อต้นกล้าลงดินได้ 2 อาทิตย์ แล้วเว้นวรรค 3 อาทิตย์ครั้ง ครั้งละ 1 ช้อนชาจนถึงอายุครบ 6 เดือน
3.ระยะที่ 2 เพื่อเพิ่มความแข็งแรงให้กับต้นมะขามป้อม ให้สลับกับ16-16-16 เป็นระยะเวลา 3 อาทิตย์ครั้ง ครั้งละ 1 ช้อนโต๊ะ จนอายุมะขามป้อมครบ 2 ปีครึ่ง หรือเห็นว่าลำต้นมีความแข็งแรงดีพอ
4.ปุ๋ยระยะที่ 3 คือสูตรสร้างอาหาร และสร้างตาดอก คือสูตร 8-24-24 ครั้งละ 200-300 กรัม หลังจากที่มีการใส่ปุ๋ยจะต้องรดน้ำเพื่อให้ปุ๋ยละลาย เมื่อปุ๋ยละลายควรงดน้ำ 10-15 วันเมื่อเห็นว่าใบเหลืองและมีการร่วงหล่นให้เริ่มลดน้ำทีละน้อย จะเห็นตาดอกแทงออกมา และมีการออกดอก 20-25 วัน ดอกก็จะบานและมีผลเล็กๆดอกมาให้เห็น
5.เมื่อมีลูกเล็กๆออกมาจะต้องให้น้ำอย่างสม่ำเสมอๆ และต้องกลับมาให้ปุ๋ยสูตร 16-16-16 เพื่อเลี้ยงลูกจนกว่าจะสามารถทำการเก็บเกี่ยวได้
โรคและศัตรูพืช
เนื่องจากมะขามป้อมเป็นผลไม้ป่าที่สามารถต้านทานโรคได้ดีอยู่แล้ว แต่เมื่อนำมาปลูกมีการให้น้ำให้ปุ๋ยเป็นอย่างดี อาจก่อให้เกิดการบอบบางและอาจมีเชื้อราบางชนิดเข้ามาทำลายได้ เกษตรกรสามารถทำการป้องกันด้วยการฉีดยาป้องกันเชื้อราในช่วงฤดูฝน ด้วยตัวยา คาเบ็นดาซิ แอนทราโคล ตามอัตราส่วนข้างบรรจุภัณฑ์กำหนดไว้
ส่วนในเรื่องศัตรูพืชอาจมีบ้างเล็กน้อย ในส่วนของด้วงปีกแข็งมากัดกินยอดอ่อน หรือหนอนกลางคืนที่คอยเจาะลำต้น หรือกิ่งไม้ ในช่วงเวลาที่ติดผล เกษตรกรสามารถกำจัดได้เอง โดยไม่จำเป็นต้องพึ่งสารเคมี อาจเป็นการสกัดจากสมุนไพร หรือน้ำส้มควันไม้ ในการคุมและฆ่า
ในการปลูกมะขามป้อมก็อย่างที่ทราบกันดีอยู่แล้วว่าเป็นผลไม้ป่า ที่มีความทนทาน ดังนั้นนอกจากการรดน้ำและใส่ปุ๋ยแล้ว เกษตรกรอาจมีการสังเกตอาการ หรือดูความผิดปกติเล็กน้อยเท่านั้นเองครับ
